حيات تالاب شادگان در معرض خطر

16/4/1390

جام جم آنلاين: تالاب شادگان ششمين تالاب بين‌المللي كشور به علت عواملي چون خشكسالي‌هاي اخير، ساخت سدها و فاضلاب‌هاي صنعتي ــ اسيدي ناشي از توسعه پرشتاب صنعتي خوزستان و خسارت‌هاي ناشي از جنگ تحميلي به تدريج از رتبه پنج بين‌المللي به رتبه 18 و در 2 سال گذشته به رتبه 22 نزول يافته است.

به گزارش واحد مركزي خبر، مديركل حفاظت محيط زيست خوزستان مي‌گويد: تالاب شادگان اكنون در فهرست تالاب‌هاي در حال تخريب مونترو قرار دارد و به همين علت احياي آن نيازمند تدابير ويژه‌اي است.

همتي مي‌افزايد: تالاب شادگان در وضعي قرار دارد كه عوامل مختلف انساني و طبيعي، حيات و تنوع زيستي آن را تهديد مي‌كند.

تالاب‌ها به علت تنوع گياهي و جانوري، پناهگاه حيات وحش و تاثيرگذاري مطلوبي كه بر زيست بوم منطقه دارند، داراي ارزش و اهميت محيطي و اقتصادي براي انسان و ديگر موجودات و جانوران هستند.

با وجود كاركردهاي مثبت تالاب‌ها همه روزه اخبار متفاوتي از تخريب و نابودي اين مناطق با ارزش در رسانه‌ها منتشر مي‌شود.

تالاب بين‌المللي شادگان يكي از آنهاست كه از شمال به شهرستان شادگان، از جنوب به رودخانه بهمنشير، از مغرب به جاده دارخوين و آبادان و از شرق به آب‌هاي خورموسي محدود مي‌شود و در سال 1353 در كنوانسيون رامسر ثبت شد.

تالاب بين‌المللي شادگان با مساحت 537 هزار و 700 هكتاري عنوان يكي از بزرگترين تالاب‌هاي جهان را به خود اختصاص داده است.

تالاب شادگان پايتخت حيات وحش

به دليل تنوع و گستردگي، اين تالاب از سال 1353 به عنوان پايگاه حيات وحش تعيين شد و جزو مناطق شكار ممنوع و تحت حفاظت قرار گرفت.

اين تالاب با عرصه وسيع آبي، داراي 16 ميليون تن پوشش گياهي و مامن 250 گونه پرنده، 46 نوع پستاندار، خزنده و دوزيست، 36 گونه ماهي استخواني و غضروفي و هزاران پرنده مهاجر كمياب و ناياب است كه در فصول مختلف سال از مناطق سيبري، كانادا، شمال اروپا و آسيا به اين تالاب مي‌آيند.

مديركل حفاظت محيط زيست خوزستان مي‌گويد: نياز تالاب شادگان به احيا اكنون درك شده و لازم است فعاليت‌هايي هماهنگ براي حفظ آن انجام شود.

همتي معتقد است: تالاب شادگان از نظر زيست محيطي مكاني مناسب براي گونه‌هاي مختلف آبزي و پرندگان است به طوريكه 173 گونه از 285 گونه پرنده موجود در جهان در تالاب شادگان يافت مي‌شوند.

وي با اشاره به يك گونه پرنده درحال انقراض به نام سليم خرچنگ خوار كه در تالاب شادگان زندگي مي‌كند، مي‌گويد: از 60 هزار قطعه سليم خرچنگ خوار كه در جهان وجود دارد، 26 هزار قطعه آن در تالاب شادگان زندگي مي‌كنند.

وي مي‌افزايد: كم آبي ناشي از رعايت نكردن حق آبه تالاب در طرح‌هاي آبياري و سد سازي رودخانه جراحي از مشكلاتي است كه در بالا دست تالاب جريان دارد.

معاون محيط طبيعي اداره كل حفاظت محيط زيست خوزستان مي‌گويد: آب سدها تنها براي مصارف كشاورزي رها سازي مي‌شود و تالاب در ماه‌هايي كه زمين‌هاي كشاورزي نياز به آبياري نداشته باشد، بي آب مي‌ماند.

مولا مي‌افزايد: بدون آب وسعت خشكي تالاب بيشتر مي‌شود و در پي آن تصرفات، ترددها و تخريب‌ها نيز افزايش مي‌يابد.

وي اضافه مي‌كند: تا زماني كه آب تالاب تامين نشود و حيات تالاب برنگردد انواع تهديد‌ها براي تالاب وجود دارد.

تخليه فاضلاب‌هاي صنايع فولاد، نيشكر و پرورش ماهي آزادگان از مسيرهاي ورودي به تالاب مانند مالح و نهر بحره نيز مشكلات اين تالاب را دوچندان كرده است.

يكي از كارشناسان محيط زيست با اشاره به اين‌كه تالاب شادگان 34 درصد از وسعت تالاب‌هاي بين‌المللي كشور را به خود اختصاص داده است، مي‌گويد: بخش جنوبي تالاب شادگان اكنون با مشكلات ناشي از مجتمع‌هاي پتروشيمي روبروست.

30 مجتمع پتروشيمي به صورت متمركز در مجاورت تالاب شادگان فعال است.

آقاي افخمي مي‌افزايد: زه آب سه واحد شرقي از مجتمع‌هاي كشت و صنعت نيشكر وارد تالاب مي‌شود كه اين زه آب‌ها با شوري و دبي متفاوت كه گاهي به هشت مترمكعب مي‌رسد، برهم خوردن زيست بوم تالاب را موجب شده است.

مديركل شيلات و آبزيان خوزستان به كاهش ذخاير ماهيان تالاب شادگان در سال‌هاي اخير اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: توده زنده ماهي در تالاب به طور ميانگين حدود 11 هزار تن و بيشترين آن درسال 74 حدود 15 هزار تن بوده است.

صيد ماهي در تالاب در سال‌هاي اخيركمتر از 2 هزار تن بوده است.

مغينمي با بيان اين‌كه 2 هزار و 370 صياد در تالاب شادگان فعالند، مي‌گويد: يكي از مسيرهاي صيادي به نام منصوره با قرار گرفتن در منطقه‌اي مرتفع تر نسبت به تالاب در هنگام كم آبي، فعاليت صيادي چنداني ندارد.

مجري طرح پايش تالاب شادگان هم تغييرات اكو لوژيكي تالاب را در سالهاي اخير نگران كننده مي‌داند و مي‌گويد: افزايش موجودات كف زي در تالاب نشان دهنده آلودگي تالاب و افزايش مواد آلي و باكتري است.

نيل ساز مي‌افزايد: ورود پساب‌ها و كودهاي كشاورزي به ويژه زه آب‌هاي نيشكر حدود 2 و 6 دهم تا 45 برابر در دهه اخير افزايش نشان مي‌دهد كه كاهش تنوع زيستي تالاب شادگان را به دنبال دارد.

كارشناس پژوهشكده آبزي پروري جنوب عمده مشكلات اين تالاب را كاهش حق آبه از طريق رودخانه جراحي به علت ساخت سد مارون، ورود پساب‌هاي كشاورزي به ويژه زه آب‌هاي توسعه نيشكر همچنين زه آب‌هاي پرورش ماهي آزادگان و پساب صنايع فولاد از طريق نهر مالح عنوان مي‌كند.

گروهي از اكولوژيست‌ها معتقدند كه يك تالاب حدود 10 برابر جنگل و 200 برابر زمين كشاورزي ارزش اقتصادي دارد ؛ علاوه برآن تعديل آب و هوا، جلوگيري از سيل، حفظ تنوع گياهي و جانوري، زيبايي و جاذبه‌هاي بصري طبيعي، جاذبه‌هاي گردشگري، ايجاد فضايي امن براي زندگي پرندگان مهاجر و مكاني غني براي پژوهش‌هاي علمي دانشمندان از ديگر ويژگي‌هاي تالاب هاست.

تالاب شادگان در گذشته مامن مناسبي براي تامين معيشت 5 هزار نفر از ساكنان اين شهر و روستاهاي اطراف آن بود كه با صيد سنتي ماهي و پرنده و كارهاي كشاورزي و دامداري امرار معاش مي‌كردند.

هاشم خنفري از ساكنان اطراف تالاب مي‌گويد: در گذشته به علت آب زيادي كه وارد تالاب مي‌شد، افراد و خانواده‌هاي زيادي از آن براي تامين نيازمندي‌هاي خود استفاده مي‌كردند ولي خيلي از اين افراد اكنون به علت اين‌كه تالاب رونق گذشته را ندارد به شغل‌هاي خدماتي ديگري روي آورده‌اند.

آقاي حسين سياحي يكي از قايق داران تالاب مي‌گويد: من هميشه با قايق به قسمت‌هاي مختلف تالاب مي‌روم و هر هفته افراد مختلفي را براي گردشگري جابجا مي‌كنم و تغييرات تالاب را كاملا متوجه مي‌شوم، هر سال نسبت به سال قبل آب آن كم تر، شورتر و بدبوتر مي‌شود.

وي مي‌افزايد: مي‌بينم كه تعدادي از جانواران و ماهي‌ها كنار تالاب تلف مي‌شوند ولي كاري از دستم بر نمي‌آيد.

مديركل حفاظت محيط زيست خوزستان دراين باره مي‌گويد: خشكسالي‌هاي پي درپي سال‌هاي گذشته، برخي مناطق تالاب شادگان را خشك كرده و لازم است براي نجات اين تالاب طرح جامع مديريت به عنوان رويكردي براي نجات تالاب‌ها اجرايي شود.

همتي مي‌افزايد: تاكنون حفاظت مناسبي از تالاب شادگان نشده و شرايط موجود تالاب مي‌طلبد كه طرح جامع حفاظت از تالاب با كيفيت و سرعت بيشتري اجرا شود.

وي ادامه مي‌دهد: انتقال آب بين حوزه‌اي به تالاب شادگان از طريق رودخانه كارون توسط سازمان آب و برق استان با 15 تا 20 ميليارد تومان اعتبار، تصفيه فاضلاب‌هاي شهري در شهر شادگان تا پايان امسال و ايجاد زيرساخت‌هاي طبيعت گردي در جزيره‌هاي موجود در تالاب از جمله در جزيره صراخيه از مهم ترين راهكارهايي است كه در اين طرح پيگيري مي‌شود.

فيوضي فرماندار شادگان هم حفاظت از تالاب بين‌المللي شادگان را يك ضرورت در سياست‌ها و برنامه ريزي‌هاي استاني عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: بررسي‌هاي لازم براي تعيين حداقل نياز آبي تالاب، شناسايي و كنترل برداشت‌هاي غيرمجاز در حوزه بالادستي سدها و مديريت يكپارچه منابع آب، راه اندازي ايستگاه‌هاي اندازه گيري تغييرات آب و پايش روند تامين نيازهاي آبي تالاب از اولويت‌هايي است كه در كوتاه مدت و بلند مدت مي‌بايست مد نظر قرار گيرد.

با توجه به نقش تالاب‌ها بر زندگي و اقتصاد مردم، جذب گردشگر و تلطيف هوا از يك سو و وابسته بودن بقاي ديگر موجودات به اين تالاب ازسوي ديگر ضرورت دارد مسوولان امر درباره حفاظت از تك تالاب خوزستان تدابير ويژه‌اي بينديشند تا شايد ناقوس نابودي اين ميراث ملي و جهاني به صدا درنيايد.