نفس‌های تالاب گاوخونی به شماره افتاده است /گ

نفس‌های تالاب گاوخونی به شماره افتاده است
روزگاری فلات مرکزی ایران به خود می‌بالید؛ آن روزها ما میزبان صدها هزار گونه پرنده آبزی و کنارآبزی و فلامینگوهائی بودیم که در زمستان پناهگاهی در جنوب شرقی اصفهان داشتند.
البته آن روزگار خیلی هم دور نیست، وقتی که ما کوچ پرندگان را در آسمان شهر گنبدهای فیروزه‌ای می‌دیدیم، اما حالا دیگر این مهمانی و میزبانی به خاطره‌ها پیوسته و چقدر سخت است که بخواهیم برای توصیف زیبائی‌هائی که داشتیم و نابود شده، از فعل بودن و گذشته استفاده کنیم.
درست در قلب فلات مرکزی ایران یعنی در جنوب شرقی اصفهان، ما میراثی به نام تالاب بین‌المللی گاوخونی داشتیم که حالا نام کویررا بر پیشانی خود دارد؛ وصله‌ای ناجور که تبدیل به کانونی برای ریزگردها و گرد وغبار شده است.
تالاب گاوخونی یکی از مهم‌ترین تالاب‌های مرکزی کشور به شمار می‌رود که در کنواسیون رامسر به ثبت جهانی رسیده است؛ این تالاب از رودخانه زاینده‌رود تغذیه می‌کرده و از آنجائی که رودخانه زاینده رود خشک شده، به تالاب گاوخونی آسیب‌های جدی وارد شده است.
تالاب گاوخونی قبل از خشک شدن، دارای گونه‌های مختلف گیاهی و آبزیان بوده و در گذشته، تالاب گاوخونی محل زیست نیزارها، گیاه گز، ماهی کفور، ماهی شیر و 50 گونه پرنده نادرو گورخر ایرانی بوده است.
اگر سری به عکس‌های قبل از خشکسالی این تالاب بزنیم و پس از آن، تصاویر و عکس‌های دوران خشکسالی‌اش را ببینیم، به طور قطع اظهار تاسف کرده و سوالی که برای همه ما پیش می‌آید این است که چرا؟
پرسشی که پاسخ‌های بسیار و متعددی دارد و بدون شک یکی از پاسخ‌های آن، جاری شدن آب در رودخانه، زاینده‌رودی است که چند سالی تبدیل به رودخانه‌ای فصلی شده است.
خشکی تالاب گاوخونی تاثیر زیادی در کویرزایی منطقه داشته است
رسول زرگرپور، استاندار اصفهان به اثرات مخرب زیست محیطی ناشی از قطع جریان آب رودخانه اشاره کرد و بیان کرد: علاوه بر مشکلات ناشی از بی‌آبی، اثرات مخرب خشکی زاینده‌رود بر روی اکوسیستم منطقه قابل محاسبه نمی‌باشد.
وی با اشاره به اینکه خشکی تالاب بین‌المللی گاوخونی تاثیر زیادی بر روی کویرزایی در منطقه داشته است، خاطرنشان کرد: این موضوع خسارت‌های زیست محیطی زیادی از جمله کویر زایی بر روی منطقه دارد.
گریه چاره نبض تالاب گاوخونی نیست
با توجه به اینکه هم‌اکنون نبض تالاب گاوخونی به کندی می‌زند، کیومرث کلانتری مدیرکل محیط زیست استان اصفهان این بار برای تالاب گاوخونی نهایت احساس خود را ابراز کرده و او در همایش تالاب‌ها، کشاورزی و چالش‌های منابع آبی عنوان کرد که وضع باتلاق گاوخونی به گونه‌ای تاسف‌بار بوده که باید برای آن گریست!
وی گفت: در سال 65، 30 هزار گونه پرنده در تالاب گاوخونی زندگی می‌کردند و منطقه گاوخونی یکی از معتدل‌ترین مکان‌های فلات مرکزی ایران بود، اما متأسفانه امروز کمتر از 50 گونه پرنده در گاوخونی حضور دارند و آب وهوا نیز به شدت تغییر پیدا کرده و این چنین است که برای تالاب گاوخونی مدت‌ها گریست.
کلانتری معتقد است مدیریت نادرست منابع آب، توسعه بی‌رویه کشاورزی، احداث سد در بالادست و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع تالابی از مهم‌ترین علل تخریب تالاب‌هاست.
با وجود اینکه مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان برای این اکوسیستم نگران بوده اما واقعیت این است که گریستن چاره نجات این تالاب بین‌المللی نیست بلکه راهکارها و استفاده از نظرهای کارشناسان و اساتید محیط زیست می‌تواند راه‌حل‌های بسیاری را در پی داشته باشد.
به نظر می‌رسد در شرایط حاضر تنها راه برگشت تالاب گاوخونی به شرایط بهتر، تنها به آب رودخانه زاینده‌رود بسته است، امیدی که جرقه‌های آن را زرگر پور، استاندار تازه نفس اصفهان به اهالی محیط زیست و مردم اصفهان داد؛ امیدی که در پی آن قلم بردستان اهالی رسانه چرخید تا این بار خبر خوبی برا ی مردم اصفهان بدهند.
با مدیریت یکپارچه، تالاب گاوخونی زنده می‌شود
این امیدواری به گونه‌ای بود که حتی معاون عمرانی استاندار اصفهان نیز اعلام کرد که مدیریت صحیح بر حوضه زاینده‌رود، تالاب گاوخونی تنها راه نجات آن در این شرایط به شمار می‌رود، مدیریتی که در آن بسیاری از مشکلات آبی استان را حل می‌کند.
طرفه به اهالی و دوستداران محیط زیست گفت: زمانی تالاب زنده می‌شود که تعادل در کل حوضه آبریز برقرار باشد و حیات تالاب نشان‌دهنده تعادل در حوضه آبی بوده که یک همسوئی و هم‌افزائی در استان است تا بتوانیم چالش‌های مربوط به مشکلات زیست‌محیطی را برطرف کنیم که در این شرایط مدیریت صحیح در حوضه زاینده‌رود است.
با تمام این شرایط، باید بپذیریم که تالاب‌ها حساس‌ترین و پیچیده‌ترین اکوسیستم‌های جهان هستند که بسیار شکننده بوده‌اند اما با این وجود سبب کنترل سیلاب‌ها، تعدیل آب و هوا، تأمین مواد غذائی و بیشترین تنوع زیستی و اصلی‌ترین زیستگاه حیات وحش را تشکیل می‌دهند و اگر شرایط آب و هوائی به این‌گونه نبود و تعدیلی در شرایط آب و هوائی اصفهان ایجاد می‌شد، استان اصفهان می‌توانست یکی از بزرگترین ذخایر گیاهی و جانوری کشور باشد.
این موضوع می‌تواند تلنگری به ما و مسئولان ما باشد اما متاسفانه ما شعار علاج واقعه قبل از وقوع را تنها بر زبان می‌آوریم اما به طور عملی برای اجرای آن، کاری نمی‌کنیم.
البته معاون عمرانی استاندار معتقد است برگزاری چنین همایش‌هائی که به بیان مسائل تخصصی و فنی بپردازد لازم و کارآمد بوده اما باید به این نکته اشاره کرد که این همایش‌ها قرار است دقیقاً چه زمانی برگزار شود؛ آیا وقتی به بحران رسیدیم؟ یا شاید البته زمانی که در لیست قرمز کنوانسیون بین‌المللی رامسر قرار گرفتیم!
مسئولان دیر به یاد محیط زیست می افتند
محمود سلطانی، کارشناس محیط زیست در این زمینه گفت: متاسفانه مسئولان و مدیران ما به مسائل محیط زیست توجه نمی‌کنند و زمانی برای مسائل زیست محیطی می‌خواهند تصمیم بگیرند که هزینه‌های گزافی رابرای حل آن مشکل باید پرداخت کنند.
وی افزود: اگر زمانی که کارشناسان محیط زیست خشک شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی را هشدار می‌دادند، به این مسئله توجه می‌شد، اکنون باتلاق گاوخونی چینین روزگاری نداشت.
این کارشناس معتقد است برگزاری چنین همایش‌هائی باید برای پیشگیری قبل از این اتفاق برگزار می‌شد اما حالا که برگزار می‌شود، مهم این است که قطع‌نامه‌ها و خروجی‌های آن چقدر کاربردی هستند و چقدر در این گونه همایش‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی مشارکت دارند.
بازگرداندن تالاب گاوخونی به قبل امکان‌پذیر است
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه اگر آب رودخانه به طور دائم در زاینده‌رود جاری باشد، می‌تواند تالاب گاوخونی را به شکل قبل برگرداند، گفت: اگر آب رودخانه به طور دائم در زاینده رود جاری باشد و بر اساس مطالعات انجام شده، آب در این روندخاه بین 5 تا 13 متر مکعب در ثانیه جاری باشد، در زمانی بالغ بر 12 تا 18 ماه، تالاب گاوخونی به شرایط قبل بر می‌گردد، اما تمام اینها بستگی به دبی آب، احیا و سطح تبخیر و فرونشست آن نیز دارد.
اگرچه در حال حاضر تالاب بین‌المللی گاوخونی روزگار قبل خود را ندارد، بهتر است برای آن تمامی دستگاه‌ها، اساتید و کارشناسان، مدیران، نمایندگان مجلس و دوستداران محیط زیست کمر همت بسته و تلاش کنند.
به نظر می‌رسد برای حفظ گونه‌ها و گیاهانی که در این منطقه از بین رفته‌اند، باید گیاهان مقاوم به شوری و خشکی در منطقه تالاب گاوخونی کاشته شود و این مسئله می‌تواند بسترساز مناسبی برای احیای پوشش گیاهی آن باشد.
یادمان نرود قرار است میراث‌های ماندگاری را که به آن افتخار می‌کنیم، به نسل‌های بعدی هم منتقل کنیم تا آنها نیز به چنین گنجینه‌های طبیعتی افتخار کنند.
فراموش نکنیم که با احیای این تالاب، می‌توانیم سهم بزرگی در بخش گردشگری نیز داشته باشیم
منبع : خبرگزاری تسنیم